"Bakımı zor olur" diye büyümesi durdurulan Ashley'in durumu, Türkiye'deki özürlü çocuğu olan ailelerin kafasında soru işareti uyandırdı. Bedensel ve zihinsel özürlü çocuğu bulunan aileler Ashley'e özenmeli mi? Prof. Dr. Büyükgediz, "Bu hayalle bana gelmeyin" diyor.

Beyin özürlü olduğu için ABD'li altı yaşındaki Ashley'in büyümesinin aile kararıyla durdurulması, tüm dünyadaki özürlü çocuk ailelerinde 'bizde mi yaptırsak' fikrini doğurdu. Tıp dünyasında bile tartışma yaratan girişimle ilgili Acıbadem Hastanesi Pediatrik Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz'le konuştuk. Büyükgebiz, boy uzamasının durdurulması yöntemiyle ilgili bilgi verdi:

* Boy uzamasını durdurmak tıpta uygulanan bir yöntem mi?
Boy uzamasını durdurabiliyoruz. Ama bunun için tıbbi zorunluluk gerekir. Ashley'in durumu bu tıbbi zorunluluğa girmez. Büyüme hormonu fazla salgılandığı için bazen 13-14 yaşındaki kız çocukları 1.80 cm'in üzerinde boya sahip olurlar. Bu çocuklara yüksek doz östrojen yani kadınlık hormonu verilerek, kadınlık hormonları kapatılır. Bunun dışında büyüme hormonunun salgılanmasını durduran bazı ilaçlar da kullanılabilir. Ama öyle sanıldığı gibi 'bir iğne ile çocuk artık hiç büyümeyecek' şeklinde bir sonuç elde edilemez. Zor bir uygulamadır.

* Bir çocuğun boyunun uzamasını sağlamak mı, yoksa boy uzamasını durdurmak mı daha kolay?
Boy uzamasını durdurmak çok kolay değil. Boy uzamasını sağlayan üç tane hormon var; büyüme hormonu, troit hormonu ve üçüncüsü de ergenlik döneminde salgılanan seks hormonları. Yani; kızlarda östrojen, erkeklerde testesteron... Bu hormonlar verilerek büyüme kıkırdakları kapatılabilir. Östrojenin büyüme kıkırdağını kapatma gücü, testesterondan daha fazladır. Östrojen ya da testesteron yüksek doz verilerek büyüme dokusunda kemikleşme sağlanabilir ama bu arada bile boy uzaması sürer. Boy kısalığının tedavisi ise; büyüme hormonu veya tiroit hormonu eksikliği varsa bu hormonlar yerine konularak yapılır.

* Bir çocuğun boy uzaması kaç yaşında durdurulabilir?
Bir çocuğun boyunun uzaması (ABD'deki çocuğu da göz önüne alırsak); yüksek testesteron ya da östrojen verilerek ergenlik döneminde durdurulabilir. Çünkü ergenlik döneminin sonunda daha kolay olur. Ancak boy uzamasını durdurmak, bizim ülkemizde henüz sık uygulanan bir yöntem değil.

* Kız ya da erkek çocuklar için aynı yöntem mi uygulanıyor?
Bir iğneyle altı yaşında kalınamaz! Vücudumuzda çok fazla büyüme faktörü, büyümeyi sağlayan çok fazla miktarda protein var. Kız çocuğuna aşırı östrojen vererek büyümesini durdurmak isterseniz, adet görür ve memeleri büyür. Ashley'in de bu nedenle yumurtalıklarını ve memelerindeki yağ dokusunu almışlar. Bunlar çocuk için çok çok zahmetli. Büyümesi durdurulmaya çalışılan çocuk erkek olsaydı olay çok daha zor olacaktı. Onun büyümesi hormonla değil, büyümeyi önleyici diğer ilaçlarla durdurulmaya çalışılacaktı. Çünkü testesteronla durdurulmaya çalışılırsa; penisi büyür, vücudu kıllanır, kaslanır ve tuhaf bir görünüm alabilir.

* Dünyada Ashley'den önce büyümesi durdurulan çocuk oldu mu?
Özel durumlarda bu yöntem ugulandı. Ancak bu aşırı uzun boylularda uygulanan bir metottur. Çocuk; boyu durdurulmaya çalışıldığında, zaten gerçekten de çok uzun boylu olmuştur. Beyin tümörü nedeniyle çok hızlı büyüyen çocuklar olur; onlara da böyle bir tedavi uygulanır ama zaten onlar da 1n yaşında 1.80 cm'den fazla boya erişmişlerdir.

YENİ RİSKLER DOĞAR
* Uygulanan tedavi, çocuğun yaşamını ya da yaşam süresini tehlikeye atar mı?
Böyle bir tedavi için uzun süre hormon vermek lazım. Yüksek doz östrojenin yan etkisi çoktur; kan pıhtılaşmasına yol açar, rahim kanseri riski artar. Ashley için de ailesi çok ciddi riskler almıştır.

* Şimdi özürlü çocuk aileleri bunu düşünecek; size başvuran oldu mu?
Soran hastalar oluyor ama uygun bir yöntem değil. Böyle bir çözüm; özürlü bir çocuğu cüce bırakmaktan başka bir işe yaramaz. Lütfen bunu hayal etmesinler. Üstelik bu çocuğa ekstra pek çok risk de yüklemiş olursunuz. Özürlü olup erken ergenliğe girmiş çocuklar var. 6-7 yaşlarında cinsiyet hormonlarının erken salgılanması söz konusu oluyor, cinsel istekler artıyor. Bu durumdaki çocukların ergenliğini durduruyoruz ve tekrar normal duruma geri dönüyorlar. Ama çocuğun gelişimini tamamen frenlemek doğru değil.

* Devlet bu kararı aileye bıraksa ve aile bunu istese, siz böyle bir operasyonun içinde yer alır mıydınız?
Böyle şeyler için etik kurul kararları lazım. Ayrıca Sağlık Bakanlığı'nın da onayı gerekli. Türkiye'de kabul edilmesi mümkün değil. Çünkü zaten doğru bir yöntem değil. Her şeyi bir tarafa bırakın; çocuğun yumurtalık ve meme dokusu gibi pek çok organını çıkartıyorsunuz. Ben yapmam. Lütfen aileler de böyle bir olasılıkları olduğunu düşünüp hesap yapmasınlar. Çünkü bu yöntem çocukları ileride korumaz, aksine ekstra sorunlarla karşılaşmaya iter.

ESRA TÜZÜN